Welkom

Waarom deze website?

Met deze kennisbank over de herbestemming van kerken wil het Kenniscentrum Vlaamse Steden de steden en gemeenten de mogelijkheid bieden om zich te verdiepen in kansrijke opties voor gedeeltelijke of volledige herbestemming van kerkgebouwen en religieus erfgoed.

Het Kenniscentrum heeft hierbij een drievoudig opzet voor ogen :

Inspiratie werft. Door te grasduinen in reeds uitgevoerde transformaties kunnen initiatiefnemers potentiële functies op het spoor komen die bij eerste lokale reflecties niet in beeld kwamen. Inspirerende suggesties kunnen leiden tot gerichte contacten met actoren en investeerders en uiteindelijk omgezet worden in opportuniteiten.
Ervaringen delen. Overwogen pistes voor herbestemming kunnen meteen afgetoetst worden aan ervaringen uit de praktijk. Het biedt de mogelijkheid om in contact te komen met actoren die een gelijkaardig opzet voor ogen hadden. Niet alleen kan het resultaat worden bekeken (bouwtechnisch, functioneel, financieel …), maar ook en vooral kunnen valkuilen in het te doorlopen traject worden vermeden.
Aan ieder herbestemming gaat een beslissing vooraf. Door het samenbrengen van meer dan 250 voorbeelden in één databank, wordt de dynamiek die is ontstaan rond herbruik van historisch erfgoed - hier in het bijzonder religieus erfgoed - erg zichtbaar en gedocumenteerd als een zinvolle en duurzame te overwegen beleidsoptie. Het draagvlak voor een dergelijke beleidsrichting kan hierdoor toenemen.

Wat vind je op deze website

De homepage geeft je een overzicht van de 8 onderdelen die aan bod komen op de website herbestemming kerken.

In het luik Welkom lichten we toe waarom we deze website hebben opgezet, geven we een korte toelichting bij de verschillende onderdelen van de website en brengen we een aantal kanttekeningen onder de aandacht van de lezer alvorens hij/zij start met het doornemen van de voorbeelden.

Het luik Voorbeelden bevat informatie over 250 herbestemde kerken. Voor elke herbestemming werd een fiche gemaakt die de ligging en een korte omschrijving bevat, alsook de nieuwe functie(s), contactgegevens en (een) link(en) naar meer informatie. Er kunnen ook selecties gemaakt worden op landen, functies of een combinatie van beide.

Naarmate de parochiekerkenplannen van de 13 centrumsteden gefinaliseerd zijn, worden ze toegevoegd in het luik Parochiekerkenplannen. In dit onderdeel vind je ook informatie over de twee pilootprojecten in de Westhoek en Gent.

In het luik Regelgeving en Beleid brengen we een aantal basisdocumenten samen en leggen we linken naar websites van andere stakeholders.

Een overzicht van studies, publicaties, artikels, presentaties, websites en flimpjes verzamelen we in het luik Literatuur.

De studiedagen die wij zelf en anderen organiseren over het thema herbestemming parochiekerken worden aangekondigd in het luik Studiedagen. Wanneer presentaties beschikbaar zijn, worden deze toegevoegd.

Er zijn heel wat actoren betrokken bij de herbestemming van kerken. Een overzicht van de voornaamste stakeholders met een korte beschrijving van wat ze doen en linken naar hun websites vind je in het luik Stakeholders.

Mocht je ons willen contacteren om nieuwe informatie aan te leveren of om ons te wijzen op fouten in de informatie of als je graag wijzigingen aangebracht ziet in één van de onderdelen vind je onze contactgegevens in het luik Contact.

Goed om weten voor u de voorbeelden doorneemt

Deze databank brengt heel wat voorbeelden samen van transformaties van kerkgebouwen, maar is lang niet volledig. Elke dag worden wel ergens kerken herbestemd. Ook de invulling kan snel veranderen. Soms is er sprake van tijdelijk gebruik in afwachting van definitieve herbestemmingen.

Wie zich op basis van deze databank wil documenteren of een bezoek wil voorbereiden informeert best rechtstreeks bij eigenaars of gebruikers naar de meest actuele situatie.

Omdat het vaak over gebouwen gaat in andere landen zijn we bij het verzamelen van informatie afhankelijk van wat anderen hierover hebben gepubliceerd. Het zou kunnen dat de geschiedenis, de duiding … dan ook niet tot in de details volledig of correct is.

Niet alle gebouwen zijn publiek toegankelijk. Voor kerken waar gewoond wordt of in privaat gebruik zijn als kantoor of bedrijf lijkt dit logisch. Maar ook voor publieke functies zijn de gebouwen vaak alleen op bepaalde uren of bij bepaalde manifestatie vrij te bezoeken. Voor kerkgebouwen waar ook nog een religieuze functie aanwezig is, moet ook rekening worden gehouden met de lokale afspraken of gebruiken om al dan niet op een moment van een viering, het gebouw vrij te kunnen betreden.

Voor de ordening van deze databank werd gebruikt gemaakt van thematische categorieën. Het helpt de gebruiker om gerichter te zoeken. Toch kon deze functietoekenning niet altijd eenduidig gebeuren. Soms hoort het concreet gebruik onder meerdere thema's thuis. Zo zijn er veel gebouwen waar zowel museale activiteiten als tijdelijke exposities onderdak vinden, maar ook evenementen rond kunst en cultuur. Wat vandaag als concertruimte wordt gebruikt, kan morgen het decor zijn voor een tentoonstelling. Als u gericht op zoek bent naar een welbepaalde functie, informeer u dan op voorhand goed op welk moment de voormalige kerkruimte voor welke functie in gebruik is.

Even vlug grasduinen in de databank volstaat om te zien dat er grote kwaliteitsverschillen zijn bij de uitgevoerde transformaties. Naast veel slimme en architecturaal zeer kwalitatieve projecten waarbij het gebouw in zijn betekenis en ruimtelijk functioneren voelbaar werd gerespecteerd, zijn er ook eerder zwakke invullingen waarbij het gebouw veel kwaliteit heeft verloren.

De kerkgebouwen met label 'Nevenbestemming' komen meteen ook in andere functiecategorieën terecht. Het gaat immers om gebouwen waar meerdere functies onderdak hebben gevonden, één ervan is het verder zetten van de religieuze functie, vaak in een beperktere ruimte dan vroeger. Maar soms gaat het niet om een fysieke compartimentering van het gebouw, maar om een nevenbestemming in de tijd. De kerkruimte wordt dan – als er geen religieuze bijeenkomst is- gebruikt voor andere activiteiten. Vaak worden kerken hiervoor speciaal 'uitgerust', met de mogelijkheid om tafels te gebruiken en weg te bergen, keuken- en cateringfaciliteiten, garderobes, toiletten …